De regio Epirus herbergt vijf van de belangrijkste oude theaters van Griekenland. Sommige zijn beroemd, andere onbekend. Met behulp van EU-fondsen worden deze architectonische schatten hersteld en onder de aandacht van het publiek gebracht.
‘De culturele route van de oude Τheaters van Epirus’ is 344 kilometer lang en loopt langs de sites van Dodona, Gitana, Amvrakia, Kassope en het Romeinse theater van Nikopolis. De route is gericht op (Griekse en buitenlandse) bezoekers die geïnteresseerd zijn in archeologie, geschiedenis en kunst.
Altijd al eens een Griekse tragedie willen zien in een klassiek theater? Dat kan – en je hoeft er niet eens je stoel voor uit. Vanavond wordt voor de allereerste keer een oud-Grieks drama live gestreamd vanuit het oude theater van Epidavros.
Het Griekse Nationaal Theater speelt ‘De Perzen’ van Aeschylus. De voorstelling begint om 19.00 uur Nederlandse tijd en duurt ongeveer 90 minuten. Het stuk is in het Grieks met Engelse boventiteling en wordt over de hele wereld (met uitzondering van Griekenland) live gestreamd via het YouTube-kanaal van het Nationaal Theater en de website livefromepidaurus.gr.
De stream is gratis te bekijken, maar donaties zijn welkom. Alle opbrengsten komen ten goede aan het Nationaal Theater en Griekse acteurs die getroffen zijn door de COVID-19-pandemie.
Oudst bewaard gebleven toneelstuk
‘De Perzen’ werd geschreven door de Griekse tragediedichter Aeschylus. In 472 voor Christus werd het stuk voor het eerst opgevoerd op het Dionysiafestival in Athene, waar het de eerste prijs won. ‘De Perzen’ is het oudste toneelstuk waarvan de tekst bewaard is gebleven en een historisch verslag van de Slag bij Salamis, die precies 2500 jaar geleden plaatsvond.
Aeschylus vocht in 490 voor Christus tegen de Perzen in de beroemde Slag bij Marathon, waar een broer van hem sneuvelde. Tien jaar later nam hij eveneens deel aan de beslissende Zeeslag bij Salamis tegen de Perzische invasievloot.
Aeschylus is de grondlegger van de klassieke Attische tragedie. Zijn oeuvre bestond uit 70 tot 90 stukken, waarvan er nog 7 zijn overgeleverd. In de meeste van zijn tragedies speelt het koor een voorname rol.
Nikiforaki, die in 1914 werd geboren in Heraklion, maakte in 1935 haar debuut als actrice bij het Nationale Theater van Griekenland in het toneelstuk ‘Peer Gynt’ van Henrik Ibsen.
Samen met haar man, de acteur en regisseur Nikos Hatziskos, richtte ze het “KAVA” Theater op. Nikiforaki onderwees studenten aan de theateropleiding de klassieke werken, introduceerde nieuwe lesmethoden en dramatiseerde teksten van de Griekse schrijvers Papadiamantis, Roidis, Makrigiannis.
In een reactie op Nikiforaki’s overlijden noemde Cultuurminister Lina Mendoni haar een geweldige actrice en vertaler. “Haar bijdrage aan het Griekse theater is van onschatbare waarde. Zelfs nadat ze de 100 gepasseerd was bleef Titika Nikiforaki een levendige, onrustige en creatieve geest”, aldus Mendoni. “Ze was een geliefde leraar van honderden studenten van het Nationale Theater (waar ze zich onderscheidde door haar progressieve lessen) die haar tot het einde omringden met liefde.”
Onder het oude theater van Mytilini op Lesbos hebben archeologen restanten van een Nemesis-tempel ontdekt. Dat meldt de lokale nieuwswebsite Sto Nisi. De overblijfselen van de tempel werden gevonden in de zuidelijke toegangspoort (parodos), onder een aantal grote kalkstenen.
Volgens de nieuwste gegevens is het theater in twee fasen gebouwd: in het Hellenistische tijdperk (3e eeuw voor Christus) en het Romeinse tijdperk (1e eeuw na Christus). De tempel dateert uit de 1e eeuw na Christus en is te herkennen door een stenen altaar voor offers en een reeks votiefinscripties die werden achtergelaten door priesters en prominenten.
De locatie van het heiligdom in de zuidelijke parodos is niet willekeurig gekozen volgens Pavlos Triantafyllidis, leider van de opgravingen en hoofd van het Ephoraat van Lesbos. In de Romeinse periode bevond de arena voor gladiatorenduels zich in het orchestra (de cirkelvormige vloer waar in een theater het koor zingt en danst).
“Omdat hun wedstrijden afgesloten moesten worden met het dienen van de gerechtigheid en het het toekennen van de overwinning aan de beste gladiator, was de aanwezigheid van een tempel voor Nemesis verplicht”, aldus Triantafyllidis.
Nemesis was de Griekse godin van gerechtigde vergelding en wraak, vooral voor overmoed (hybris) gepleegd tegen de goden. Ze is de dochter van Nyx (de Nacht) en gehoorzaamt aan Zeus, al is ze ouder dan hij. Net als Vrouwe Justitia wordt Nemesis vaak afgebeeld met een zwaard en een weegschaal. Nemesis was ook de beschermheilige van de gladiatoren.
Na zo’n 1700 jaar stilte komt het oude theater van Aptera in Chania aan het einde van de maand opnieuw tot leven. De gloriedagen van het onlangs gerestaureerde theater zullen herleven met een speciale opvoering: een gedramatiseerde vertelling van een rapsodie uit de ‘Odyssee’ van Homerus.
Op 29 juni treden de acteurs Sofia Hill en Antonis Myriagis op met de muzikanten Giorgos Kaloudis op de lier en Ruth Hill op de qanun (kanonaki in het Grieks). De voorstelling is gratis, de kaarten zijn tot 25 juni verkrijgbaar op het kantoor van het Chania Antiquities Ephorate.
Volgens de organisatoren worden de helden in de rapsodie ‘niet verpletterd door de blinde en ongecontroleerde wraakzucht van de goden, maar door hun eigen ongehoorzaamheid en overschrijding van de grenzen. Dat gaat in tegen de klassieke ethische norm ‘hybris, nemesis, tisis’ die het wereldbeeld van de Oude Grieken kenmerkte’.
De archeologische vindplaats Aptera ligt op een heuvel op 5 kilometer van de stad Chania, ten zuiden van de baai van Souda. Tijdens de Minoische periode was Aptera de machtigste stad van West-Kreta. De stad werd verwoest door een aardbeving in de 7e eeuw.
Het kleine antieke theater van Epidauros beleeft volgende maand een primeur. Voor het eerst in de geschiedenis wordt het gebruikt als openluchtbioscoop.
Op 30 juni wordt in het theater de bioscoopversie vertoond van de Griekse tragedie ‘Electra’ van de beroemde regisseur Michael Cacoyannis (bekend van Zorba de Griek).
De film ‘Electra’ (1962) is gebaseerd op de gelijknamige tragedie van Euripides (ongeveer 410 voor Christus). Regisseur Cacoyannis schreef het scenario, Mikis Theodorakis de muziek. De film werd genomineerd voor een Oscar en won op het Filmfestival van Cannes de Gouden Palm voor het beste bewerkte scenario.
Het verhaal gaat over Electra (Irene Pappas) die de moord op haar vader Agamemnon wil wreken. Hij is vermoord door zijn vrouw Clytaemnestra en haar minnaar Aegisthus. De tijd lijkt rijp wanneer Electra wordt herenigd met haar broer Orestes (Giannis Fertis).
De filmvertoning maakt deel uit van het Athens & Epidauros Festival dat ieder jaar in de zomer wordt gehouden. Op het programma van het Epidauros Festival staan theatervoorstellingen die zijn gebaseerd op oude Griekse tragedies en komedies. Electra wordt vertoond in samenwerking met het 8e Athens Open Air Film Festival.
Het oude theater van Epidauros is gebouwd door de architect Polykleitos in de vierde eeuw voor Christus en staat bekend om de goede akoestiek. Het ligt te midden van sinaasappel- en olijfboomgaarden op een heuvel met uitzicht op de bergen en de zee.
Het Epidauros Festival 2018 wordt gehouden van 22 juni tot 18 augustus.
In de buurt van Kalamata op de Peloponnesos hebben Griekse archeologen een deel van het oude theater van Thouria opgegraven. Het theater dateert uit de 4e eeuw voor Christus.
De archeologen hebben de omtrek van het orkest (de cirkelvormige vloer) van het theater met een diameter van 16,30 meter en een aantal rijen stenen zetels blootgelegd. De zetels verkeren in uitstekende staat, aldus een persbericht van het ministerie van Cultuur. Ook werd een regenwaterafvoer rond het orkest en de zijwanden van het theater opgegraven.
Bij opgravingen ontdekten de archeologen deze zomer ook een deel van de zuidelijke ingang van het theater en een gedeelte van de noordelijke muur van het theater, waar drie parallelle groeven in de stenen aangeven waar het beweegbare decor naar het podium werd gereden.
De eerste opgravingen in het oude Thouria begonnen in 2007. De plaats werd geïdentificeerd aan de hand van inscripties die de naam van de stad vermelden en verwijzingen van de oude Griekse geografen Pausanias en Strabo. In de zomer van 2016 kwamen voor het eerst delen van het theater aan het licht. Er is nu een site van 51,25 meter lang en 22,8 meter breed blootgelegd.
Het antieke theater van Thouria is gericht naar het westen, met uitzicht op de uitgestrekte vruchtbare vlakte van Messinia en het water van de Messijnse Golf, die in de oudheid Thouriates (‘horend bij Thouria’) werd genoemd.
Thouria was een belangrijke doorgangsstad in het oude Griekenland. Het wordt beschouwd als een van de belangrijkste regio’s in West-Messinia en was de tweede machtigste stadstaat na de oprichting van Messini in 369 voor Christus.
Bij opgravingen op het eiland Lefkas hebben archeologen een groot oud theater blootgelegd. Dat heeft het Griekse ministerie van Cultuur bekendgemaakt.
De ontdekking werd gedaan op de Koulmou-heuvel, ongeveer twee kilometer van de hoofdstad van het eiland. Het amfitheater was zodanig gebouwd op de noordoostelijke flank van de heuvel dat de toeschouwers ook uitzicht op zee hadden.
Veel is er niet bekend over het oude theater van de stad, dat in oude bronnen nooit werd genoemd. De Duitse archeoloog Κrüger, die in het begin van de 20e eeuw samen met de beroemde archeoloog Wilhelm Dörpfeld een opgraving deed op Lefkas, vermeldde in zijn dagboek dat er aanwijzingen waren voor het bestaan van een oud theater op het eiland.
De recente ontdekking bevestigt het vermoeden van Krüger. Griekse archeologen vonden op de Koulmou-heuvel rijen stoelen die waren uitgehouwen uit de rots, delen van het orkest en een aantal steunmuren van het podium. Er zal nog verder onderzoek worden gedaan op de vindplaats van het theater.
De politie in Utrecht heeft twee mannen aangehouden die een doek hebben vernield dat aan de gevel hing van Theater Kikker. Het geveldoek refereerde aan de Griekse vlag en diende als aankondiging van het project ‘De NUTtige Winkel, Griekenland in de uitverkoop’ van het Nieuw Utrechts Toneel.
Enkele leden van de Griekse gemeenschap in Utrecht voelden zich volgens de organisatie beledigd door het woord ‘sale’ op de Griekse vlag en de ondertitel van het project ‘Griekenland in de uitverkoop’ en uitten al eerder hun ongenoegen bij het theater.
Het Nieuw Utrechts Toneel (NUT) en Theater Kikker laten in een verklaring weten dat ze niemand wilden beledigen. Het project moet een discussie op gang brengen over de vraag of de huidige crisis ook een uitverkoop is van waarden die ooit in het oude Griekenland zijn ontstaan. Zoals de democratie, de rechtstaat en het theater.
Deze vragen staan nog tot en met 26 januari centraal in de NUTtige winkel, waarin overdag allerlei Griekse producten te koop zijn en ‘s avonds een voorstelling, lezing of concert kan worden bezocht.
Acteurs van het Griekse staatstheater in Thessaloniki treden een maand lang gratis op. De bezoekers betalen niet met geld maar met etenswaren.
Voor meer dan twintig voorstellingen van vijf verschillende producties kunnen theaterliefhebbers op deze manier hun entree, die normaal tussen de 5 en 20 euro kost, betalen. “Dit is het minste wat we kunnen doen”, zegt actrice Marianna Avramaki. “De kinderen lijden honger”.
Het ingezamelde voedsel gaat naar liefdadigheidsorganisaties voor kinderen en mishandelde vrouwen, zegt theaterdirecteur Sotiris Hadzakis. “We creëren hiermee een netwerk van solidariteit dat werkt volgens het principe van de directe democratie. We willen dat volgend jaar herhalen, want helaas ziet het er naar uit dat de crisis zal aanhouden.”
Bezoekers kwamen naar het theater met zakken bloem, olijfolie, suiker en pasta. Een jonge theaterbezoeker nam een pak ontbijtgranen en spaghetti mee. “Dat is goedkoop voedsel. Dit initiatief moet overal in Griekenland navolging krijgen. We moeten ons beginnen bekommeren om de mensen rondom ons, onze ogen opentrekken”.
Geplaatst door Natascha 
Na zo’n 1700 jaar stilte komt het oude theater van Aptera in Chania aan het einde van de maand 
Acteurs van het Griekse staatstheater in Thessaloniki treden een maand lang gratis op. De bezoekers betalen niet met geld 
