Persvrijheid Griekenland opnieuw laagste in EU

Voor het tweede jaar op rij scoort Griekenland van alle EU-landen het slechtst op de jaarlijkse persvrijheidsindex van Reporters Zonder Grenzen (RSF).

Griekenland is op de ranglijst terug te vinden op plek 107. Dat is zelfs nog onder Qatar – maar wel een plaatsje hoger dan vorig jaar. Premier Kyriakos Mitsotakis verwierp de ranglijst in 2022 als ‘onzin’ en voegde eraan toe: ‘We hebben een levendige pers, je kunt alles lezen wat je wilt in Griekenland.’

Afluisterschandaal

Verschillende landen hebben journalistiek werk beperkt onder het voorwendsel van ‘nationale veiligheid’ en Griekenland is daar één van volgens RSF.

De persvrijheid in Griekenland is tussen 2021 en 2023 ernstig verslechterd, schrijft de organisatie in haar jaarlijkse rapport. Dit komt onder meer door het afluisterschandaal waaruit bleek dat de Nationale Inlichtingendienst (EYP) verschillende journalisten bespioneerde door middel van Predator-spyware.

Reporters Zonder Grenzen noemt dit afluisterschandaal ‘de grootste schending van de persvrijheid in de Europese Unie in 2022’ en de verklaring waarom Griekenland de laagste positie heeft van alle EU-landen in de 2023-index.

Bovendien zijn zogenaamde SLAPPs (Strategic Lawsuit Against Public Participation) in Griekenland aan de orde van de dag. Een SLAPP is een rechtszaak die aangespannen wordt met als voornaamste doel een kritische partij te intimideren en de mond te snoeren.

Onopgeloste moord op journalist

Verder vindt Reporters Zonder Grenzen het erg verontrustend dat de moord op de ervaren misdaadverslaggever Giorgos Karaïvaz in april 2021 nog steeds niet opgelost. Deze week werden wel twee verdachten opgepakt in de zaak.

Reporters Zonder Grenzen kijkt ieder jaar naar hoe politiek, economisch en juridisch onafhankelijk en hoe veilig journalisten zijn. De index wordt ieder jaar gepubliceerd op 3 mei, de Internationale Dag van de Persvrijheid.

Noorwegen staat op de eerste plaaats van de RSF-index van 2023, gevolgd door Ierland en Denemarken. Nederland staat op plek zes, België op 31. Helemaal onderaan staan ​​Vietnam (178e), China (179e) en Noord-Korea (180e).

• 2023 World Press Freedom Index 
• Journalists ‘in danger’ as Greek press freedom falls
• A story of the collapse of press freedom in Greece
• Twee mannen gearresteerd voor moord op journalist Giorgos Karaivaz 
• Meer berichten over het Predator-afluisterschandaal
• Greek journalists heard by European Parliament committee probing spyware
• I am the journalist being watched by the Greek secret service”

‘Inlichtingendienst bespioneerde Griekse journalist’

Journalist Thanasis Koukakis werd inderdaad bespioneerd door de Griekse inlichtingendienst EYP. Het hoofd van de inlichtingendienst heeft dat bekend, meldden twee bronnen aan persbureau Reuters.

EYP-chef Panagiotis Kontoleon zou dat tijdens een besloten hoorzitting van een parlementaire commissie op 29 juli hebben gezegd. “Hij heeft het bespioneren toegegeven, absoluut”, zei één van de parlementariërs die aanwezig was bij de zitting tegen Reuters. Kontoleon wilde volgens het persbureau niet reageren.

EYP is een autonoom civiel agentschap dat rechtstreeks verantwoording aflegt aan de premier.

Journalist Koukakis begrijpt niet waarom hij werd afgeluisterd. “Ik ben verbaasd dat gebieden die ik als journalist bestrijk – economisch beleid en het bankwezen – een bedreiging voor de nationale veiligheid kunnen vormen”, zei hij tegen Reuters.

Ook spyware op telefoon Europarlementariër

De hoorzitting vond vorige week plaats nadat Nikos Androulakis, Europarlementariër en leider van socialistische oppositiepartij PASOK, een klacht had ingediend over een poging tot afluisteren van zijn mobiele telefoon met Predator-spyware. Androulakis ontving vorig jaar een bericht met een link naar een website, die de echte site edolio.blogspot.com nabootste. De politicus besloot die link niet te openen.

Tijdens een onderzoek naar spyware op de telefoons van Europarlementariërs in juni van dit jaar werd de aanval opgemerkt, meldt Euractiv. Het bericht werd aan Androulakis verzonden vanaf een Griekse mobiele telefoon in december 2021, aan de vooravond van de verkiezingen voor een nieuwe leider van PASOK/KINAL – die hij won.

Koukakis bespioneerd met Predator

Thanasis Koukakis, een onderzoeksjournalist die voor CNN Griekenland werkt en onder andere reportages maakte over financiële misdrijven, zei in april van dit jaar dat hij in 2021 enkele maanden in de gaten is gehouden via afluistersoftware Predator.

De journalist zou op een link in een tekstbericht hebben geklikt, waarna zijn telefoon werd overgenomen. Het ging om een gloednieuw toestel. Een eerdere telefoon vertoonde in 2020 ook al kuren en de journalist vermoedde dat er spyware op was geïnstalleerd.

Koukakis diende een klacht in bij de Griekse privacytoezichthouder ADAE, die na onderzoek vaststelde dat er geen spyware was aangetroffen op het nieuwe toestel. Het Canadese Citizen Lab stelde wel vast dat de smartphone van de journalist was besmet. Koukakis deed daarop aangifte, zodat er een strafrechtelijk onderzoek kan plaatsvinden.

“Regering heeft niets te verbergen”

Regeringswoordvoerder Yiannis Oikonomou ontkende dat de Griekse regering gebruik maakt van Predator, de spyware die zou zijn ingezet bij het hacken van Koukakis. Ook zei hij dat de regering geen zaken doet met bedrijven die deze afluistersoftware verkopen.

“De regering heeft niets te verbergen en heeft justitie opgeroepen om de zaak grondig te onderzoeken’, zei Oikonomou. “Dergelijke malware vormt een bedreiging en moet efficiënt worden aangepakt, zonder tot het uiterste van technofobie over te gaan.”

• update 05/08: Chef inlichtingendienst stapt op om spyware-gate

The @Reporters_gr revealed that I was under surveillance by the Greek NSA for “national security" reasons.According to the documents my surveillance started on 20/6/2020 and stopped on 12/8/2020, the day I submitted to ADAE an official complaint 1/7 https://t.co/KcFqx1MDaw

— Thanasis Koukakis (@nasoskook) April 15, 2022

Persvrijheid Griekenland laagste van Europa

Griekenland heeft een flinke duikeling gemaakt op de ranglijst van persvrijheid die jaarlijks wordt opgesteld door Reporters Zonder Grenzen (RSF).

Griekenland daalde van de 70e naar de 108e plek op de jaarlijkse index en heeft Bulgarije (91e) vervangen op de laatste plaats in Europa.

De RSF wijst in het rapport naar de onopgeloste moord op journalist Giorgos Karaivaz, de vervolging van onderzoeksjournalisten die schandalen onthullen (Vaxevanis, Papadakou) en het volgen van journalisten via de nationale inlichtingendienst en spyware (Koukakis).

Ook de overheidsfinanciering van media met publiek geld (de Petsas-lijst) en de invoeren van draconische wetten tegen journalisten worden in het rapport genoemd. Regeringsgezinde media krijgen financiële steun door de toewijzing van advertentiebudgetten van de Griekse overheid. In november vorig jaar werd in Griekenland een wet aangenomen die het verspreiden van nepnieuws strafbaar maakt.

Opmerkelijk is dat het landelijke persbureau AMNA in zijn bericht over de index wel spreekt over de slechte persvrijheid in Rusland en China, maar geen woord wijdt aan de situatie in Griekenland.

Reporters Zonder Grenzen kijkt ieder jaar naar hoe politiek, economisch en juridisch onafhankelijk en hoe veilig journalisten zijn.

• RSF 2022 World Press Freedom Index: A new era of polarisation
• Persvrijheid Griekenland onder druk
• Journalist Thanasis Koukakis surveilled for 10 weeks with powerful new spyware tool
• ‘Controlling the Message: Challenges for Independent Reporting in Greece’ (.pdf)
• Persvrijheid in Griekenland in gevaar: ’Je riskeert 25 jaar gevangenisstraf’

Persvrijheid Griekenland onder druk

De persvrijheid in Griekenland staat behoorlijk onder druk. Dat concludeert het Europese samenwerkingsproject Media Freedom Rapid Response (MFRR) in een rapport.

Voor het rapport ‘Controlling the Message: Challenges for Independent Reporting in Greece’ werd met ruim dertig belangrijke lokale belanghebbenden gesproken.

De moord op misdaadverslaggever Giorgos Karaivaz in april 2021 vormt volgens het MFRR een dieptepunt voor de persvrijheid in Griekenland. Ondanks beloften van de autoriteiten verloopt het onderzoek traag en ontbreekt het aan transparantie.

Ook het gebrek aan voortgang in het onderzoek naar doodsbedreigingen aan het adres van onderzoeksjournalist Kostas Vaxevanis, heeft geleid tot wantrouwen in het vermogen van de overheid om de journalisten te beschermen.

Regering ‘stuurt’ de boodschap

Pogingen van de rechts-conversatieve regering van premier Kyriakos Mitsotakis om ‘de boodschap te sturen’ en kritische en afwijkende stemmen te minimaliseren, zorgen voor minder persvrijheid en polarisering in de mediabranche.

Regeringsgezinde media krijgen financiële steun door de toewijzing van advertentiebudgetten van de Griekse overheid. In november vorig jaar werd in Griekenland een wet aangenomen die het verspreiden van nepnieuws strafbaar maakt.

Journalisten die berichten over het Griekse migratiebeleid, pushbacks en mensenrechtenschendingen aan de EU-grens krijgen volgens het rapport te maken met intimidatie, willekeurige arrestaties en tegenwerking. Bij protesten kunnen (foto)journalisten niet veilig hun werk doen. Ze worden regelmatig aangehouden, aangevallen of belemmerd door de politie.

Op de World Press Freedom Index 2021 staat Griekenland op de 70e plaats. Van alle EU-landen scoren op deze ranglijst alleen Malta (81), Hongarije (92) en Bulgarije (112) slechter dan Griekenland.

Laag vertrouwen media

Het vertrouwen in de media in Griekenland is ook erg laag. Uit een onderzoek dat vorig jaar werd uitgevoerd door de Duitse Friedrich Naumann Foundation, bleek dat acht op de tien Grieken geloven dat de media worden gecontroleerd door de regering of politieke partijen. Twee derde gelooft dat de Griekse media nepnieuws verspreiden.

Uit een recent onderzoek van het Griekse Eteron Instituut voor Onderzoek en Sociale Verandering bleek dat slechts 10,7 procent van de Grieken de media vertrouwt.

• Het rapport ‘Controlling the Message: Challenges for Independent Reporting in Greece’ (.pdf)
• Persvrijheid in Griekenland in gevaar:’Je riskeert 25 jaar gevangenisstraf’
• RSF: Persvrijheid in Griekenland
• Greek law on preventing ‘fake news’ is too vague
• Ingeborg Beugel: ‘Een man gooide een steen naar mij’

Kritiek op wet over strafbaar stellen ‘nepnieuws’

Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) doet een dringend beroep op Griekenland om een nieuw wetsartikel te schrappen dat het verspreiden van nepnieuws strafbaar stelt.

Volgens de nieuwe bepaling is het verspreiden van nepnieuws strafbaar als het zorgt voor onrust bij het publiek of als het vertrouwen in de economie, de gezondheidszorg of verdedigingscapaciteit van Griekenland wordt ondermijnd. Er staat een straf van maximaal vijf jaar cel op.

HRW stelt dat het onverenigbaar is met de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van de media. Nergens in het wetsartikel, dat vorige week werd aangenomen, staat wat de Griekse overheid precies onder nepnieuws verstaat of hoe dat wordt bepaald.

Persvrijheid onder druk

“In Griekenland loop je nu het risico op gevangenisstraf als je over zaken van publiek belang spreekt, maar de overheid vindt dat je nepnieuws verkoopt”, aldus onderzoeker Eva Cossé.

“De strafrechtelijke sancties kunnen journalisten, activisten en critici er van weerhouden om de berichten of te debatteren over belangrijke kwesties zoals het coronabeleid, migratie of het economisch beleid van de overheid”, zegt Cossé.

De persvrijheid in Griekenland staat al een tijdje onder druk. Dit voorjaar uitte Reporters zonder Grenzen (RSF) zijn bezorgdheid over beschuldigingen van overheidscensuur en geweld en intimidatie van journalisten door de politie tijdens demonstraties.

Ingeborg Beugel

De Nederlandse correspondent Ingeborg Beugel kwam vorige week in aanvaring met premier Kyriakos Mitsotakis nadat ze hem tijdens een persconferentie kritisch bevroeg over de pushbacks van migranten op zee – een verboden praktijk die door de Griekse overheid wordt ontkend.

Mitsotakis was zeer ontstemd over de vragen en viel uit tegen Beugel, die vervolgens ook werd bekritiseerd, geïntimideerd en (fysiek) aangevallen door boze Grieken. Vandaag maakte ze bekend Griekenland te verlaten voor haar veiligheid. “Ik vrees voor mijn leven”, zei ze tegen nu.nl.

• RSF: Persvrijheid in Griekenland
• Greek law on preventing ‘fake news’ is too vague
• Ingeborg Beugel: ‘Een man gooide een steen naar mij’

Politie ontruimt opnieuw migrantenonderkomen

Tientallen agenten hebben vanmorgen om 06.30 uur in de Atheense wijk Exarchia opnieuw een pand ontruimd waar tientallen vluchtelingen en migranten woonden. Het voormalige schoolgebouw op de hoek van Merlie Oktaviou en Prassa stond sinds 2013 leeg en werd in 2015 gekraakt.

In het gebouw verbleven 61 mannen, 26 vrouwen en 56 kinderen. Ze zijn volgens de politie afkomstig uit Egypte, Afghanistan, Eritrea, Irak, Mali, Pakistan, Palestina, Soedan, Syrië, Iran en Marokko. Ze zijn overgebracht naar de vreemdelingendienst. Agenten doorzochten het gebouw ook op drugs, maar er werd niets gevonden.

De mensen die over geldige papieren beschikken gaan naar een vluchtelingencentrum in Korinthe, net als andere migranten die bij eerdere politieacties in Exarchia zijn opgepakt. Degenen zonder geldige verblijfspapieren moeten het land uit. Dat zou in dit geval om 10 personen gaan.

Journalist gearresteerd

Persfotograaf Alexandros Stamatiou is gearresteerd toen hij vanmorgen foto’s maakte van de politieactie. Hij werd met handboeien om naar het politiebureau gebracht en daar vastgehouden wegens huisvredebreuk en het verstoren van de openbare orde. Stamatiou, die werkt voor de krant Efymerida Ton Syntakton, moet over drie dagen voor de rechter verschijnen.

Het is de zesde ontruimingsactie die de politie in Exarchia uitvoert sinds eind augustus. De invallen volgen op de belofte van premier Kyriakos Mitsotakis om orde en veiligheid in de wijk te herstellen. ‘Maak Exarchia vrij van illegaliteit en herstel het veiligheidsgevoel van de burgers’ was bij de verkiezingen een van de slogans van zijn partij Nea Dimokratia.

Kraakpanden bieden vaak een alternatief voor de officiële vluchtelingenkampen en detentiecentra, die overvol zijn en waar de levensomstandigheden dikwijls te wensen overlaten. Omdat de overheid weinig initiatief nam, besloot de Atheense krakersbeweging in 2015 lege gebouwen in Exarchia te kraken om er vluchtelingen te huisvesten. Notara 26 was het eerste pand en al snel volgden er meer.

Image from a police evacuation of a squat housing #refugees in central Athens.
A series of evacuations has been going on since late August and people living there are transferred to camps. pic.twitter.com/29yUUFjOA3

— Savvas Karmaniolas (@savvaskarma) September 23, 2019

Ex-premier Samaras klaagt journalist aan wegens smaad

De Griekse onderzoeksjournalist Kostas Vaxevanis is gearresteerd nadat de voormalige conservatieve premier Antonis Samaras een rechtszaak tegen hem had aangespannen wegens smaad. Vorige week beschuldigde hij Samaras ervan te liegen over zijn betrokkenheid bij de Novartis-zaak en gisteren retweette hij een satirische foto van de ex-premier.

Samaras is één van de tien Griekse politici die worden genoemd in het schandaal rond het Zwitserse farmaceutische bedrijf Novartis, dat miljoenen aan steekpenningen zou hebben betaald aan Griekse artsen en vooraanstaande politici. De Griekse justitie doet al ruim een jaar onderzoek naar corruptie in de gezondheidszorg. Een deel van het bewijsmateriaal is afkomstig van de FBI. Alle betrokkenen ontkennen de beschuldigingen.

“Een verdachte heeft het recht om zichzelf te verdedigen, zelfs door te liegen. In dit opzicht is Antonis Samaras gerechtigd om te liegen om uit een moeilijke positie te geraken”, schreef Vaxevanis, uitgever van de zondagskrant Documento, op zijn Facebookpagina.

Een naaste medewerker van Samaras noemde de post ‘vulgair en provocerend beledigend’. Hij beschuldigde Vaxevanis ervan te handelen in opdracht. Volgens de politici die in het Novartis-dossier worden genoemd is het een complot van de huidige regering om hen in diskrediet te brengen. Ex-premier Samaras heeft daarom zelfs een rechtszaak aangespannen tegen de huidige premier Tsipras.

Journalist Vaxevanis werd gearresteerd in een rechtbank in Athene waar hij aanwezig was voor een andere zaak die tegen hem was aangespannen door Lina Nikolopoulou, de vrouw van gouverneur van de Bank of Greece Yannis Stournaras (die ook wordt genoemd in de Novartis-zaak).

Zij beschuldigde Vaxevanis vorig jaar van smaad, toen hij schreef dat haar pr-bedrijf overheidsgeld ontving om medische conferenties te organiseren zonder publieke aanbesteding. Ze zou daarbij de invloed van haar man hebben gebruikt. “De familie Stournaras – dikke vrienden met farmaceutische bedrijven” luidde de kop van het artikel uit 2017. In die zaak werd de journalist vandaag vrijgesproken.

Lagarde-lijst

In 2012 en 2013 moest Vaxevanis ook voor de rechter verschijnen voor het publiceren van de ‘Lagarde lijst’ met de namen van meer dan 2000 rijke en prominente Grieken met een bankrekening in Zwitserland. Hij stelde dat hij de lijst had gepubliceerd om een systeem van corruptie bloot te leggen. Hij werd tweemaal vrijgesproken van het overtreden van de privacywetgeving.

In maart 2013 won Vaxevanis de Index on Censorship Award voor zijn onthullingen over de ‘Lagarde lijst’. Index on Censorship is een non-gouvernementele organisatie die zich inzet voor de vrijheid van meningsuiting en persvrijheid.

• Familie Stournaras beschuldigt journalist van smaad
• Opnieuw vrijspraak voor journalist Vaxevanis
• Slechts ‘gedeeltelijke persvrijheid’ in Griekenland
• Meer over het Novartis-corruptieschandaal

Για αυτή την σατυρική φωτογραφία αναγνώστη ο Σαμαράς έκανε μήνυση για συκοφαντική δυσφήμιση μαθαίνω.Η ταραχή πλέον είναι εμφανής. Όσο για τη μικρότητα του πολιτικού ανδρός, απλώς… Αντωνάκης pic.twitter.com/lN6ragWLif

— Kostas.Vaxevanis (@KostasVaxevanis) February 25, 2018

Turkije weert Griekse persfotograaf

Turkije heeft de Griekse persfotograaf Giorgos Moutafis de toegang tot het land ontzegd. Hij kreeg gisteren op het vliegveld van Istanbul te horen dat hij rechtsomkeert moest maken naar Athene, meldt zijn werkgever Bild.

Volgens de Turkse autoriteiten staat de 38-jarige Moutafis op een zwarte lijst, maar waaraan hij dat verdiend heeft is niet duidelijk. Een half jaar geleden kon de freelance fotograaf, die de oorlog in Syrië en de vluchtelingencrisis versloeg, nog vrij naar en door Turkije reizen.

Behalve voor Bild werkt Moutafis ook voor onder meer CNN, Reuters, Time, Al Jazeera en Newsweek. Onlangs kreeg ook de Duitse ARD-journalist Volker Schwenck ook al een inreisverbod. Daar lagen volgens de Turken ‘veiligheidsredenen’ aan ten grondslag.

Vandaag liet Turkije de Turks-Nederlandse columniste Ebru Umar vrij, die een nacht vastzat omdat ze president Recep Tayyip Erdogan zou hebben beledigd. Het Duitse Openbaar Ministerie beraadt zich nog over de mogelijke vervolging van televisiekomiek Jan Böhmermann voor hetzelfde vergrijp.

• Foto’s die Moutafis maakte voor Reuters
• Werk van Moutafis voor Al Jazeera

Meanwhile in Greece…cartoonserie over de crisis

Hoe ziet de Griekse samenleving eruit na al die jaren van gedwongen bezuinigingen? Welk effect heeft de crisis op de Griekse bevolking? De Griekse cartoonist Spiros Derveniotis wil met zijn journalistieke cartoonserie Meanwhile in Greece de impact van de jarenlange Griekse crisis laten zien.

Het project van Derveniotis is te vinden op het online platform Yournalism, een soort Kickstarter voor onderzoeksjournalistiek. Het publiek kan er voorstellen indienen voor nieuwe projecten, de meest haalbare ideeën komen in aanmerking voor crowdfunding. Voor het plan van Derveniotis is €1500 nodig, als er €2500 wordt ingezameld maakt hij een interactieve versie van de cartoonserie.

Spiros Derveniotis (1969) werd geboren in Athene. In 1986 publiceerde hij zijn eerste cartoon in het Griekse satirische tijdschrift Para Pente en sindsdien werkt hij als politiek cartoonist en striptekenaar voor veel verschillende lokale kranten en tijdschriften. Van het werk van Derveniotis zijn inmiddels veertien albums verschenen.

Overigens heeft Derveniotis grotere zorgen dan het binnenhalen van voldoende geld voor zijn cartoonreeks. Een bericht dat hij begin deze maand op Facebook plaatste zou namelijk nog wel eens een heel vervelend staartje kunnen krijgen.

Derveniotis zette vraagtekens bij de onafhankelijkheid van de gratis krant Athens Voice die een artikel schreef over de ‘sexy looks’ van Ourania Michaloliakos, dochter van de Gouden Dageraad-leider. Hij suggereerde dat de krant zich voor deze artikelen zou laten betalen.

De krant sommeerde de cartoonist zijn beschuldiging in te trekken, anders riskeert hij een dwangsom van één miljoen euro of een gevangenisstraf voor smaad.

• Meanwhile in Greece #1 op Yournalism 
• Werk van Spiros Derveniotis op Cartoon Movement
• Spiros Derveniotis op Twitter

Het einde van dagblad Eleftherotypia

De uitgever van Eleftherotypia (‘Persvrijheid’) heeft besloten om de publicatie van de krant te stoppen en de journalisten de toegang tot de website van de krant te ontzeggen.

De beslissing werd genomen nadat de journalisten  het werk hadden neergelegd uit protest tegen achterstallig loon. De 140 mensen die bij de krant werken, hebben al negen maanden geen salaris ontvangen.

Drie dagen geleden werden hun accounts voor de website geblokkeerd en konden ze ook niet meer inloggen op de Facebook- en Twitteraccounts van de krant.

Op hun weblog schrijven werknemers van Eleftherotypia dat ze met al hun macht en met alle middelen zullen vechten om de krant met linkse signatuur weer in de kiosken te krijgen. “Wanneer de uitgever de publicatie blokkeert, wordt de vrijheid van de pers gemuilkorfd.”

De zondagseditie van de krant (Kyriakatiki Eleftherotypia) die dit weekend niet meer mocht worden gedrukt, hebben ze op internet gepubliceerd.

Het is niet de eerste keer dat het personeel niet wordt betaald. Eleftherotypia ging eind 2011 failliet, maar op 10 januari 2013 verscheen de krant weer – onder een nieuw management en eigenaar. Eleftherotypia  werd voor het eerst gepubliceerd in 1975 en was  oorspronkelijk het eigendom van de journalisten.

Het bedrijf XK Tegopoulos Publications dat eigenaar van de krant is, ging eerder dit jaar failliet.