2300 jaar oude vloekenpot gevonden in Athene

klik op een afbeelding voor een vergroting

Opgravingen op de Agora van Athene hebben een bijzonder object blootgelegd: een vloekenpot van 2300 jaar oud. De pot is al in 2006 opgegraven en werd onlangs geanalyseerd en ontcijferd door een team van Yale University.

Deze unieke ontdekking biedt nieuw bewijs over hoe de oude Atheners ‘magie’ gebruikten tegen hun vijanden, schrijft Jessica Lamont, onderzoeker en docent klassieke talen aan de Yale University, in het tijdschrift “Hesperia”.

De keramische pot werd gebruikt als instrument om vloeken te ‘binden’ aan meer dan 50 mensen, waarvan de namen aan de buitenkant waren gegraveerd. Tientallen namen zijn niet meer goed leesbaar, maar ongeveer 30 namen zijn nog wel te onderscheiden. Het zijn veel vrouwelijke en verschillende nieuwe (of niet eerder bevestigde namen) in Attica.

Resten van een kip

In de pot zaten de kop en onderste ledematen van een kip en een ijzeren spijker. De kip was niet ouder dan 7 maanden toen hij werd geslacht en degenen die de vloek uitspraken wilden misschien de zwakte van het dier doorgeven aan de slachtoffers wiens namen op de pot stonden.

De spijkers werden gebruikt in oude vloeken en ‘hadden een remmende kracht, ze blokkeerden of beperkten symbolisch de mogelijkheden van de slachtoffers van de vloek’, schrijft Lamont in haar artikel. In de buurt van de pot werden resten van een vuur met dierlijke botten gevonden, wat de kracht van de vloek mogelijk heeft vergroot.

De schrijfstijl op de pot suggereert dat ten minste twee mensen de namen hebben geschreven. De reden voor de vervloeking is niet bekend. Maar omdat de pot was begraven in een commercieel gebouw kan het te maken hebben gehad met een rechtszaak of een arbeidsgeschil, denkt Lamont.

Oude vloektabletten gevonden in Kerameikos

Vorig jaar ontdekten archeologen in een 2500 jaar oude waterput in het gebied van Kerameikos (de belangrijkste begraafplaats van het oude Athene) 30 kleine loodtabletten waarop oude vervloekingen waren gegraveerd.

Met de rituele teksten werden de goden van de onderwereld opgeroepen om schade te berokkenen aan derden. Het graveren van vloeken op op tabletten van lood, was of steen was volgens historici geen ongebruikelijke praktijk in het oude Griekenland.

• Het artikel van Jessica Lamont in het tijdschrift “Hesperia”: The Curious Case of the Cursed Chicken: A New Binding Ritual from the Athenian Agora

Culturele route langs oude theaters van Epirus

De regio Epirus herbergt vijf van de belangrijkste oude theaters van Griekenland. Sommige zijn beroemd, andere onbekend. Met behulp van EU-fondsen worden deze architectonische schatten hersteld en onder de aandacht van het publiek gebracht.

‘De culturele route van de oude Τheaters van Epirus’ is 344 kilometer lang en loopt langs de sites van Dodona, Gitana, Amvrakia, Kassope en het Romeinse theater van Nikopolis. De route is gericht op (Griekse en buitenlandse) bezoekers die geïnteresseerd zijn in archeologie, geschiedenis en kunst.

Griekenland schenkt replica ‘Heniokhos’ aan Qatar

Griekenland heeft een exacte replica van het beeld van de Wagenmenner van Delphi – ook wel bekend als Heniokhos – geschonken aan Doha, de hoofdstad van Qatar.

Het beeld werd eerder deze week onthuld op het metrostation van de internationale luchthaven van Doha tijdens een officiële ceremonie in aanwezigheid van de Griekse Cultuurminister Lina Mendoni.

De schenking van de Heniokhos-replica is een symbolisch gebaar naar de bevolking van Qatar, met als doel de betrekkingen tussen de twee landen te versterken. “Een ambassadeur van de vriendschap tussen Griekenland en Qatar”, aldus Mendoni tijdens de onthullingsceremonie.

Heniokhos is een van de bekendste standbeelden uit het oude Griekenland en wordt beschouwd als een van de mooiste voorbeelden van oude bronzen sculpturen. Het maakte oorspronkelijk deel uit van een grotere groep beeldhouwwerken, waaronder de wagen, minstens vier paarden en mogelijk twee rijknechten.

Het levensgrote standbeeld van de wagenmenner (uit 478-474 voor Christus) werd in 1896 gevonden in het heiligdom van Apollo in Delphi en is te zien in het Archeologisch Museum van Delphi.

Acht oude graftombes gevonden in Ilia

(klik op een afbeelding voor een vergroting)

Bij opgravingen op een privéterrein in de regio Ilia, in het noordwestelijke deel van de Peloponnesos, zijn onlangs acht oude graftombes ontdekt, die dateren uit de 2e tot de 4e eeuw voor Christus.

Volgens het Griekse ministerie van Cultuur maken ze deel uit van de westelijke necropolis van de oude stad Elis, waar tot dusver meer dan 200 graven uit de late klassieke en hellenistische periode zijn opgegraven.

Er werden vier rechthoekige graven ontdekt, die omrand waren met stenen. Ook vonden de archeologen drie grote aardewerken potten (pithoi) en een los graf dat was bedekt met keramische tegels en een marmeren grafstele.

In een van de pithoi (die soms zo groot waren dat ze ook als grafkist werden gebruikt) ontdekten archeologen een rijkelijk versierde bronzen urn op voet. De urn heeft een bloemmotief op de handvatten en op de ruimte tussen de handvatten en de rand zijn leeuwenkoppen geplaatst.

In een pithos werd ook een bronzen spiegel met reliëf aangetroffen. De voorwerpen uit de potten dateren uit het einde van de 4e tot het begin van de 3e eeuw voor Christus.

Hoofd van Hermes ontdekt bij wegwerkzaamheden

Bij wegwerkzaamheden in het centrum van Athene is het hoofd van een Hermes-beeld opgegraven. De vondst werd gedaan op een diepte van nog geen 1,5 meter in de Aioloustraat, tegenover de Agia Irini-kerk.

Het Hermes-hoofd, dat waarschijnlijk stamt uit het einde van de 4e of begin van de 3e eeuw voor Christus, was onderdeel van een zogenaamde herme. “Uniek Athene! Trots en bewondering”, schreef de Atheense burgemeester Kostas Bakoyannis op Facebook.

Een herme – of hermaion – was een rechthoekige, naar beneden toe enigszins taps toelopende zuil waarvan het bovenste deel (oorspronkelijk) bestond uit een buste van Hermes. De zuilen stonden op kruispunten en werden gebruikt als wegwijzers. Hermes is in de Griekse mythologie de god van de handel, reizigers, wegen en dieven. Hij is ook de boodschapper van de goden.

Volgens het ministerie van Cultuur verkeert de vondst in goede staat en is het Hermes-hoofd overgebracht naar een opslagplaats van het Eforaat van Oudheden.

Vijf oude munten teruggeven aan Griekenland

(klik op een afbeelding voor een vergroting)

Vijf zeldzame zilveren munten uit de 5e en 4e eeuw voor Christus, die zouden worden geveild in München en Zürich, zijn teruggegeven aan Griekenland. Dat heeft het ministerie van Cultuur vandaag bekend gemaakt.

Drie munten werden gerepatrieerd vanuit München. Zij worden nu beheerd door het Numismatisch Museum van Athene, dat hielp met identificeren.

Volgens het ministerie gaat het om een stater uit Lindos (Rhodos) uit de eerste helft van de 5e eeuw voor Christus, een octadrachme van Getas (de koning van Edonians in Thracië) uit ongeveer 480-460 voor Christus en een stater uit Elis uit ongeveer 328 voor Christus.

De twee andere zilveren munten werden eerder teruggegeven vanuit Zürich. Dat zijn een Atheense tetradrachme, daterend uit 136 voor Christus, en een tetradrachme van Ptolemaeus IV Philopator die rond het einde van de 3e eeuw voor Christus in Sidon werd gemaakt. Deze munten zijn nu in het Archeologisch Museum van Patras.

De vijf zilveren munten zijn in het verleden op illegale wijze uit Griekenland geëxporteerd. Volgens het ministerie van Cultuur houdt deze zaak verband met de ontmanteling van een criminele bende in Patras in oktober 2016. De criminelen hadden een uitgebreid netwerk in het buitenland, waar ze geroofde antiquiteiten naartoe brachten.

Meer gestolen kunstschatten teruggegeven

De laatste jaren krijgt Griekenland steeds vaker archeologische voorwerpen terug die op illegale wijze naar het buitenland waren verdwenen. Het Duitse Pfahlbaumuseum gaf in 2013 bijvoorbeeld een deel van de antiquiteiten terug die tijdens de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog werden meegenomen. 

In 2009 retourneerde België honderden historische voorwerpen die tijdens het regime van de militaire junta (1967-1974) op illegale wijze waren uitgevoerd. En het Vaticaans museum gaf een fragment van de noordelijke fries van het Parthenon terug.

Leeuwenpoort Mycene beschadigd door bosbrand

(klik op een afbeelding voor een vergroting)

Cultuurminister Lina Mendoni heeft vandaag een bezoek gebracht aan de archeologische vindplaats van Mycene, waar gistermiddag rond 13.30 uur aan de rand van het gebied een bosbrand uitbrak.

De 3250 jaar oude stenen Leeuwenpoort, de ingang van de oude citadel, is zwartgeblakerd door de vlammen. Maar volgens Mendoni is de schade ‘minimaal’ en kan de site op e snel weer open voor het publiek.

“De brandweer kwam snel in actie en de preventiemaatregelen werkten: droge vegetatie was allemaal opgeruimd. Dat is wat de monumenten heeft gered”, aldus de minister.

Vier blusvliegtuigen en twee helikopters hielpen tientallen brandweerlieden om de brand te bedwingen. Bezoekers en personeel werd uit voorzorg geëvacueerd.

Mycene is een van de belangrijkste archeologische vindplaatsen in Griekenland. De vestingstad kende zijn bloeitijd in de periode 1400-1200 voor Christus en was het politieke en culturele centrum van de Myceense beschaving.

Ben je in Griekenland en zie je ergens een (beginnende) bosbrand, bel dan direct met het alarmnummer 199

Oude vloektabletten gevonden in Kerameikos

Onderdeel van een bord met een vloek tegen Pytheas, door zijn tegenstander in een Atheense rechtbank.

Loden voorwerpen de in de put werden gevonden

Kleine bordjes met vloeken

De rotsachtge opening in de put van Kerameikos

Liefde en haat: vloek tegen de pasgetrouwde Glykera, gericht op haar vagina, door iemand die jaloers was op haar huwelijk

De oude begraafplaats van Kerameikos (Athene)

[klik op een afbeelding om de galerij te openen]

In een 2500 jaar oude waterput in het gebied van Kerameikos, de belangrijkste begraafplaats van het oude Athene, hebben archeologen 30 kleine loodtabletten gevonden waarop oude vervloekingen zijn gegraveerd.

Met de rituele teksten werden de goden van de onderwereld opgeroepen om schade te berokkenen aan derden. Het graveren van vloeken op op tabletten van lood, was of steen was volgens hstorici geen ongebruikelijke praktijk in het oude Griekenland (en Rome).

Volgens Dr. Jutta Stroszeck, hoofd van de opgraving namens het Duitse archeologische instituut in Athene, wordt de persoon die de vloek bestelde nooit bij naam genoemd. In de tekst staat alleen de naam van de ontvanger vermeld. Destijds geloofde men dat water toegang gaf tot de onderwereld en door een tablet met de vervloeking in de put te gooien, zou deze ‘geactiveerd’ worden.

De 10 meter diepe put waarin de tabletten met vervloeking werden ontdekt, is in 2016 opgegraven tijdens een archeologisch onderzoek naar de watervoorziening van een badhuis uit de 1e eeuw voor Christus. Op de bodem van de put vonden archeologen diverse voorwerpen, waaronder drinkbekers, wijnmengvaten (kraters), kookpotten, een schraper de werd gebruikt door pottenbakkers, enkele bronzen munten en perzikpitten. Ook ontdekten ze de plaatjes met vloeken.

Sinds 1913 zijn bij opgravingen door het Duitse archeologische instituut in het Kerameikos-gebied ongeveer 6500 graven blootgelegd. De sierlijke tombes en graven zijn gemarkeerd met stelai, reliëfs, marmeren vazen ​​en gebeeldhouwde dieren die belangrijk zouden zijn voor de reis naar het dodenrijk.

Begraafplaats en pottenbakkerswijk

Kerameikos is een wijk in Athene, ten noordwesten van de Akropolis. De wijk zou zijn naam te danken hebben aan Keramos, een zoon van Dionysus en Ariadne en de beschermgod van de pottenbakkers. Ons woord keramiek vindt hier zijn oorsprong. Kerameikos was (tot in de eerste helft van 20e eeuw) de pottenbakkerswijk van de Griekse hoofdstad.

Sinds de tijd van de Perzische Oorlogen (5e eeuw voor Christus) werd deze wijk in tweeën gedeeld door de zogenaamde Muur van Themistocles. In het deel buiten de muren ontstond de grootste necropolis van de stad. Veel prominente burgers werden begraven langs de weg die leidde naar de Academie van Plato. De straat werd geflankeerd door prachtige tombes versierd met kioniskoi (marmeren zuilen), standbeelden en stelai met reliëfs.

Aan het begin van de 20e eeuw werd de oude begraafplaats van Kerameikos ontdekt door Duitse archeologen.

• Kerameikos Ancient Cemetery of Athens Archaeology Site and Museum

3000 jaar oude rotsgravures vernietigd

De onbeschadigde petrogliefen

De weggeschraapte afbeeldingen / foto: Theodoros Lymberakis

De weggeschraapte afbeeldingen / foto: Theodoros Lymberakis

[klik op een afbeelding voor een vergroting]

Onbekenden hebben 3000 jaar oude afbeeldingen vernield die waren gekerfd in het graniet en kalksteen op de berg Pangaion, bij Kavala in het noorden van Griekenland.

Volgens persbureau AMNA lijkt het er op dat de vandalen verschillende petrogliefen met een staalborstel hebben afgeschraapt. De gravures stelden menselijke figuren, dieren, planten en andere scènes uit het dagelijkse leven voor. Het is niet duidelijk hoeveel afbeeldingen zijn vernield.

Archeologen en historici betreuren de vernietiging van de oude rotstekeningen. “Ze maken deel uit van ons rijke en belangrijke culturele erfgoed en moeten worden beschermd”, aldus Theodoros Lymberakis, een plaatselijke advocaat en historicus. “Cultuur is niet alleen de Acropolis en andere beroemde monumenten. Het zijn ook deze tekeningen, die ons belangrijke informatie geven over hoe mensen 3000 jaar geleden leefden.”

Volgens Lymberakis zijn de afbeeldingen mogelijk vernield door goudzoekers, die hun concurrenten wilden aftroeven. Zij geloven dat de tekeningen door oude kolonisten op de ertsrijke heuvels werden gekrast om de locatie van afzettingen aan te geven. “Het is triest en onbewust dat deze rotstekeningen worden vernietigd door gewetenloze en onwetende mensen”, zei de historicus. “Deze acties wijzen op een gebrek aan opleiding, kennis en begrip van geschiedenis.”

De petrogliefen werden in 1966 ontdekt door professor Nikolaos Moutsopoulos van de Aristoteles-universiteit in Thessaloniki. Maar omdat ze niet werden aangemeld voor conservering, zijn de afbeeldingen kwetsbaar voor de elementen en menselijke activiteit. Soortgelijke rotstekeningen zijn in Griekenland verder alleen aangetroffen in enkele delen van Oost-Macedonië en op de eilanden Naxos en Kreta.

Twee Myceense tombes ontdekt bij Pylos

Foto: Ministerie van Cultuur

Foto: Ministerie van Cultuur

Foto: Ministerie van Cultuur

Foto: Ministerie van Cultuur

Foto: Ministerie van Cultuur

[klik op een afbeelding om de galerij te openen]

Amerikaanse archeologen hebben bij Pylos, aan de westkust van de Peloponnesos, twee monumentale koninklijke graftombes ontdekt van ongeveer 3500 jaar oud. De tombes bevinden zich vlakbij het karakteristiekste Myceense paleis van koning Nestor.

De twee graftombes waren oorspronkelijk gebouwd in de vorm van een bijenkorf, ook wel tholos genoemd, maar zijn ingestort en lagen vol met grond en stenen. De grootste tombe (tombe VI) heeft een diameter van 12 meter op vloerniveau en de overgebleven stenen muren zijn 4,5 meter hoog – minder dan de helft van hun oorspronkelijke hoogte. De andere (tombe VII) meet ongeveer 8,5 meter in diameter en heeft muren die nu 2 meter hoog zijn.

Hoewel beide graven in de oudheid werden geplunderd, hebben de archeologen duizenden stukjes bladgoud teruggevonden. Het zijn overblijfselen van de gouden platen die langs de grafvloeren stonden en de verduisterde kamer een spectaculaire gloed zouden hebben gegeven.

De archeologen vonden in de graven ook kralen van barnsteen, carneool en malachiet, een gouden ring met zegel en een gouden hanger met het hoofd van de Egyptische godin Hathor. Deze vondsten zouden erop wijzen dat de havenstad Pylos rond het jaar 1500 voor Christus – tot dusver onbekende – handelsbetrekkingen had met Egypte en het Nabije Oosten.