Rebetiko op culturele erfgoedlijst UNESCO

Rebetiko-muziek is opgenomen op de lijst van immaterieel cultureel erfgoed van UNESCO. Dat heeft een speciaal comité van de VN-organisatie besloten tijdens zijn 12e zitting in Zuid-Korea.

Rebetiko (vrij vertaald ‘rebelse muziek’) kent een lange traditie, die zijn wortels heeft in Klein-Azië. De eerste bloeiperiode van het genre was in de jaren 1920 toen vluchtelingen uit Smyrna in de Griekse steden Thessaloniki, Piraeus en Athene belandden. In taverna’s en hasjtenten (tekedes) in de havens bezongen zij hun ellende en heimwee.

In de jaren dertig ontstaat door kruisbestuiving van de Byzantijnse en Griekse cultuur in de steden de bouzouki-stijl. De teksten gaan van de nummers gaan over de onderwereld en de harde levensstijl in onderste lagen van de maatschappij. Onder dictator Ioannis Metaxas was de rebetiko verboden vanwege de thema’s die werden bezongen – misdaad, drank, drugs en prostitutie. Tussen 1936 en 1941 werden diverse muzikanten en zangers vervolgd en opgesloten in strafkampen.

Griekse blues

De beroemde Griekse componist en muziektheoreticus  Manos Hatzidakis vatte de belangrijkste elementen van rebetiko-teksten ooit samen in drie woorden: μεράκι, κέφι, καημός (meraki, kefi en kaimos: liefde, vreugde en verdriet).  In de jaren zestig en na de val van de junta beleefde de rebetiko een revival.  Tegenwoordig is de ‘Griekse blues’ nog altijd populair.

“Rebetikoliederen bevatten verwijzingen naar de gewoontes, gebruiken en tradities van een bepaalde manier van leven, maar bovenal is rebetiko een levende muzikale traditie met een sterk symbolisch, ideologisch en artistiek karakter”, staat in het rapport van de UNESCO.

De overdracht van de liederen vond aanvankelijk uitsluitend mondeling plaats, door het live spelen van de muziek en de instructie van jonge uitvoerders door oudere instrumentalisten en zangers. Deze leermethode is nog altijd belangrijk, maar ook muziekscholen en moderne media spelen een sleutelrol bij het levend houden van de rebetiko.

Grieks cultureel erfgoed

Vorig jaar werd de Momoeria, een oude traditie uit het departement Kozani in Noord-Griekenland, opgenomen op de UNESCO-lijst van immaterieel cultureel erfgoed. Het mediterrane dieet, de traditionele productie van mastiek op Chios en de beeldhouwkunst van Tinos stonden al op de lijst.

• Nederlandse website over rebetiko
• Boek: Ik wil dat de bouzouki huilt en van mijn verdriet vertelt
• Video over de kleine geheimen van Rebetiko
• De complete film ‘Rebetiko’ op YouTube (Engels ondertiteld)
• Nederlandse docu Rebetika – Griekse blues (1992)
• Rebetika Recordings 1930-1950: