Eerste Epifanie in Smyrna sinds 1922

Wij hebben onze traditionele nieuwjaarsduik en ook de Grieken gaan aan het begin van een nieuw jaar gezamenlijk te water. Op 6 januari vieren ze namelijk Epifanie (Επιφάνια) of Theofanie (Θεοφάνια). Ze herdenken dan de dag dat Christus zich als zoon van God openbaarde en de doop van Jezus in de Jordaan. Het is een van de grootste feestdagen van het jaar.

Na een kerkdienst gaan de Grieken met een icoon van Jezus’ doop naar een nabijgelegen rivier, zee of haven, waar een priester het water zegent. Daarna gooit hij er een kruis in en jongemannen duiken vervolgens het water in om het kruis weer op te vissen. Wie het kruis als eerste te pakken krijgt, heeft geluk voor de rest van het jaar. Overal in Griekenland worden deze duiken gehouden.

Dit jaar werd het ritueel ook uitgevoerd in de Turkse stad Izmir – de vroegere Griekse stad Smyrna. Voor de eerste keer in 94 jaar werd het water daar gezegend door een Grieks-orthodoxe priester. Bij de ceremonie waren ongeveer 200 mensen aanwezig; leden van de Grieks-orthodoxe gemeenschap in Izmir, maar ook bezoekers van naburige Griekse eilanden.

Smyrna is de plaats waar in september 1922 de ‘Megali Katastrofi’ (grote ramp) plaatsvond. Voordat het Ottomaanse rijk na de Eerste Wereldoorlog uiteenviel, waren de Grieken de grootste etnische minderheid in Smyrna. Bij het Verdrag van Sèvres (1920) werd het gebied aan Griekenland toegekend. Maar al op 14 mei 1919 landden Griekse troepen in Smyrna. In de zomer van 1920 breidden de Grieken de bezettingszone verder uit en ze stuitten daarbij op fel verzet van de Turken. Dit was het begin van de Grieks-Turkse Oorlog.

Onder leiding van Atatürk veroverde het Turkse leger in 1922 met veel geweld de stad terug op de Grieken. Een deel van de Griekse bevolking van Izmir werd uitgemoord en er kwam een enorme vluchtelingenstroom op gang omdat meer dan een miljoen Grieken hun geboortegrond moesten ontvluchten. Anderen werden later bij een bevolkingsuitwisseling tussen Turkije en Griekenland het land uitgezet. Duizenden van hen overleefden die uittocht niet.

Tijdens de Epifanie-ceremonie in Smyrna refereerde de Grieks-orthodoxe priester vandaag aan de zwarte gebeurtenissen uit het begin van de vorige eeuw. “We ervaren met deze ceremonie de voortzetting van onze geschiedenis. Jullie duiken niet  alleen in het water om het heilige kruis op te vissen, maar jullie brengen ook de zee in beweging zodat onze voorouders daar weten wat er vandaag gebeurt.”